Tilkynningar

Fræðsla

Um Vöruvaktina

Á Íslandi búa margir í byggðarlögum þar sem hefðbundin hitaveita er ekki aðgengileg eða kostnaðarsöm í framkvæmd. Fyrir þessi svæði bjóða varmadælur upp á hagkvæma, umhverfisvæna og sjálfbæra lausn til húshitunar. Þær henta sérstaklega vel á köldum svæðum – og eru lykilþáttur í orkuskiptum þjóðarinnar.

Varmadælur virka með því að taka varma úr umhverfinu – úr lofti, jörðu eða vatni – og nýta hann til að hita húsnæði. Fyrir hverja kílówattstund sem varmadælan notar, getur það skilað margföldum varma á móti. Þetta gerir varmadælur mun hagkvæmari en hefðbundin rafhitunarkerfi eða olíukynding

Á svæðum án hitaveitu, eins og víða á Vestfjörðum, Norðurlandi og Austurlandi, geta varmadælur dregið verulega úr kostnaði heimila, minnkað raforkuþörf og dregið úr losun gróðurhúsalofttegunda. Nýjustu tækin virka jafnvel við mjög lágar hitastig – allt niður í -20°C – sem gerir þau vel aðlöguð íslenskum veðurskilyrðum.

Auk þess létta þær álagi af raforkukerfinu, sem skiptir máli í ljósi spár Landsnets um vaxandi eftirspurn og mögulegan orkuskort. Með aukinni notkun á varmadælum getum við mætt hluta af orkuþörfinni án þess að reisa nýjar virkjanir eða valda truflunum í kerfinu.

Varmadælur eru þannig ekki aðeins hagkvæmur kostur fyrir heimili – heldur einnig mikilvægt tæki í átt að orkusjálfbærni, minni losun og markmiðum Íslands í loftslagsmálum.

Á dögunum lét HMS framkvæma eftirlit með orkumerkingum varmadælna. Farið var í fjórar verslanir sem selja slík tæki. Staðirnir sem voru heimsóttir voru Gastec, Lofttækni, Kælitækni og Verklagnir. Könnunin leiddi í ljós að engin varmadæla sem var til sýnis var með þær orkumerkingar sem krafist er. Orkumerkingar hjálpa neytendum við val á hentugum varmadælum.

Orkumerkingar varmadælna

Þessar athugasemdir eru mikilvægar þar sem þær geta haft áhrif á öryggi neytenda. Þegar kerti uppfylla ekki allar kröfur um viðvaranir og merkingar, eru notendur í meiri hættu á að verða fyrir slysum. Það er því mikilvægt að framleiðendur og söluaðilar tryggi að allar merkingar séu réttar og í fullu samræmi við lög, til að vernda neytendur og tryggja að vörurnar séu öruggar í notkun.

HMS leggur áherslu á mikilvægi þess að allar merkingar séu skýrar og greinilegar við kaup, hvort sem er í verslunum eða á netinu. Réttar og sýnilegar upplýsingar eru lykilatriði til að tryggja öryggi neytenda og koma í veg fyrir slys eða ranga notkun.

HMS hvetur alla framleiðendur, innflytjendur og söluaðila til að yfirfara vörur sínar og tryggja að þær uppfylli lögbundnar kröfur um merkingar.

Kerti eiga að hafa viðeigandi merkingar um framleiðanda og varúðarráðstafanir. 

Ef það vantar upplýsingar á merkimiða, getur það verið vísbending um að vara sé ekki fullkomlega örugg og að öllum líkindum ekki framleidd eftir staðli.

Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) framkvæmdi nýverið úttekt á merkingum kerta til að meta hvort þær uppfylli meðal annars kröfur um viðvaranir og notkunarleiðbeiningar. Í úttektinni voru skoðuð alls 49 tegundir kerta frá fimm mismunandi söluaðilum.

Niðurstöður úttektarinnar leiddu í ljós að meirihluti kerta uppfyllti ekki kröfur um viðeigandi merkingar. Af þeim 49 kertum sem voru skoðuð, fengu 26 athugasemdir, sem samsvarar 53% af öllum skoðuðum kertum. Þetta bendir til þess að stór hluti kertana eru ekki í samræmi við öryggis- og upplýsingakröfur sem lagðar eru á framleiðendur og söluaðila.

Algengasta athugasemdin var vöntun eða röng öryggisviðvörun um að „Aldrei skal fara frá brennandi kerti“, sem er ein af lykilmerkingunum sem ætlað er að vernda notendur fyrir eldsvoða og öðrum hættum sem kunna að stafa af notkun kerta. Einnig kom í ljós að oft vantaði rekjanlegt vörunúmer, sem er nauðsynlegt til að hægt sé að rekja uppruna og framleiðslu vöru. Þetta getur gert það erfiðara að komast að því hvort vara hafi verið framleidd í samræmi við gæðastaðla og öryggiskröfur.

Eftirlit með kertum

Um leysibenda gilda alþjóðlegir staðlar og eru þeir flokkaðir eftir áhættunni sem fylgir notkun þeirra. Leysibendar með afl undir 1 mW ( milliWatt ) eru yfirleitt í flokkum 1 og 2 og eiga ekki að geta valdið skaða á auga við eðlilega notkun.  Leysibendar með afl meira en 1 mW eru í flokkum 3 og 4 og geta valdið skaða á auga og húð. Þess vegna er notkun þeirra háð leyfi Geislavarna ríkisins. Þess aflmeiri sem leysibendirinn er því alvarlegri getur skaðinn orðið. Geislinn frá leysibendi í flokki 4 er það aflmikill að hann getur valdið húðskaða, íkveikju og bæði bein geislun og endurkast geislans getur valdið augnskaða.

Frekari upplýsingar um leysibenda og leysa eru hér á heimasíðu Geislavarna.

Um innflutning og notkun leysibenda gildir reglugerð nr. 171/2021.

Það er mikilvægt að foreldrar og aðrir aðstandendur komi í veg fyrir að börn leiki sér með leysibenda því þeir geta valdið alvarlegum augnskaða á örstund sé geislanum beint að auga.

Á öflugum leysibendum á að vera CE-merking sem og merkingar um flokkun og hættu við notkun. Því miður eru merkingar stundum rangar og því öruggast að börn leiki sér alls ekki með leysibenda. Varað er við því að slík tæki séu keypt af götusölum erlendis.

Geislavarnir ríkisins ítreka þau mikilvægu skilaboð að leysibendar eru ekki leikföng en áður hefur verið greint frá því þegar ungur drengur hlaut alvarlegan augnskaða vegna geisla frá leysibendi.

Leysibendar eru ekki leikföng!

Sá aðili sem flytur inn bílinn losnar ekki undan ábyrgð með því að selja bílinn því staða hans sem innflytjandi breytist ekki við það. Því gæti viðkomandi þurft að borga fyrir viðgerð á bíl sem hann á ekki lengur.

Líkt og með aðrar vörur eru það framleiðendur sem bera ábyrgð á framleiðslugöllum ökutækja. Framleiðandi ber þó takmarkaða ábyrgð á ökutæki sem er flutt á milli markaðssvæða af framtaksömum einstaklingum. Því gæti framleiðandi eingöngu boðið upp á viðgerðir á því markaðssvæði sem ökutækinu var ætlað að vera á. Þá getur komið upp sú staða að innflytjandi ökutækisins þarf að koma því aftur á upprunalegt markaðssvæði þar sem framleiðandi sinnir úrbótum eða að hann þurfi að greiða viðgerðaraðila hérlendis sjálfur fyrir viðgerð vegna framleiðslugalla.

Ert þú að hugsa um að flytja inn bíl utan Evrópu til einkanota? Hafðu í huga að þú gætir þurft að borga fyrir úrbætur vegna framleiðslugalla.

Til landsins eru reglulega fluttir inn bílar og önnur ökutæki utan Evrópu og er það í sjálfu sér í góðu lagi svo lengi sem þeir uppfylla allar kröfur sem gerðar eru til ökutækja á Íslandi. Til dæmis gæti verð á bandarískum bílum þótt eftirsóknarvert auk þess sem þeir geta verið aflmeiri og þótt flottari. Beinir HMS  til þeirra sem huga að einkainnflutningi ökutækja að þeir gætu borið persónulega ábyrgð á framleiðslugöllum sem geta komið upp.

Innflutningur til einkanota á ökutækjum utan Evrópu

Matarstólar fyrir börn þurfa að uppfylla staðal EN 14988:2017 + A1:2020.

Mikilvægt er að skoða merkingar, viðvaranir og leiðbeiningar vörunnar, auk þess að tryggja að stóllinn sé stöðugur og veiti barni fullnægjandi öryggi.

Tryggðu að stóllinn sé stöðugur og að hægt sé að festa barnið á öruggan hátt.

Ekki nota gallaðan stól og tilkynntu galla til seljanda og eftirlitsstjórnvalda.

Kannaðu hvort litlir hlutir séu til staðar sem gætu lostnað og valdið köfunarhættu.

Kannaðu hvort hættuleg op séu til staðar þar sem útlimir barnsins gætu festst eða barnið orðið fyrir meiðslum.

Ekki leyfa barni að sofa í matarstólnum.

Vertu meðvitaður um að stóllinn getur oltið ef barn nær að spyrna fótunum við matarborð eða annan fastan hlut.

Ekki skilja barnið eftir eftirlitslaust í matarstólnum.

Neytendur eru hvattir til að vera vakandi fyrir öryggisstöðlum við kaup á matarstól fyrir börn og tryggja að þeir uppfylli allar viðeigandi öryggiskröfur. 

Samræmd starfsemi um öryggi vöru (CASP) gerir öllum markaðseftirlitsyfirvöldum ríkja EU/EES kleift að vinna saman að því að efla öryggi vara sem settar eru á innri markað Evrópu. Ísland var eitt af 11 ríkjum sem tók þátt í slíku verkefni á síðasta ári sem snéri að matarstólum fyrir börn. Alls voru 60 matarstólar prófaðir samkvæmt evrópska öryggisstaðlinum EN 14988:2017 + A1:2020. 

Niðurstöðurnar sýndu að 48 af 60 stólum (80%) stóðust ekki prófun. Þegar frávik vegna merkinga (kafli 9 í staðlinum) voru undanskilin, reyndust 24 stólar (40%) ekki uppfylla kröfur. Ísland sendi 5 matarstóla til prófunar og féllu þeir allir. Þrír stólar féllu einungis á merkingum, viðvörunum og leiðbeiningum en hinir tveir féllu einnig efnislega.

Nú þegar hefur verið brugðist við þessum ágöllum. Innkalla þurfti einn stól þar sem hann var talin sérstaklega hættulegur þar sem hann féll á stöðugleika.

Prófanir á matarstólum fyrir börn

Notkunarleiðbeiningar á íslensku skulu fylgja lækningatækjum. Leiðbeiningar mega vera á ensku eða einu af skandinavísku málunum utan finnsku ef um er að ræða áhættuminni lækningatæki.  

Notkunarleiðbeiningar eru gefnar út til að tryggja rétta notkun á lækningatækjum. 

Þeir sem beita lækningatæki í þágu annarra þurfa að hafa fengið þjálfun í notkun þess til að tryggja öryggi sjúklinga. 

Hægt er að tilkynna um atvik vegna lækningatækja til Lyfjastofnunar. Nota skal Mínar síður á vef stofnunarinnar eða senda póst á medicaldevices@lyfjastofnun.is 

Lækningatæki eiga að vera CE merkt. Til að staðfesta CE merkingu eiga innflytjendur og dreifingaraðilar tækja  að kalla eftir ESB-samræmisyfirlýsingu sem framleiðandi lækningatækisins gefur út.  Ef framleiðandi hefur ekki gefið út ESB samræmisyfirlýsingu fyrir lækningatæki sem  fyrirtæki hans framleiðir, er tækið ekki CE merkt. 

Lyfjastofnun hefur eftirlit með lækningatækjum, öryggi þeirra og réttri notkun. Markmið eftirlitsins er að koma í veg fyrir að þau sem á þurfa að halda verði fyrir tjóni, og tryggja að framleiðsla, viðhald og notkun lækningatækja sé í samræmi við bestu fagþekkingu á hverjum tíma. 

Lækningatæki eru af margvíslegum toga en einkennast af því að hafa læknisfræðilegan tilgang og vera markaðssett sem slík. Dæmi um lækningatæki sem hægt er að nálgast í apótekum og ýmsum almennum verslunum eru sjálfspróf, s.s. þungunarpróf og COVID-19 próf, plástrar og teygjubindi, hitamælar og gervitár. Lækningatæki sem ekki hafa læknisfræðislegan tilgang eru einnig á markaði,  s.s. fylliefni og augnlinsur. 

Lækningatæki

Ef skemmtibátur sem skylt er að CE-merkja en hefur ekki verið CE-merktur af framleiðanda áður en hann var fluttur til landsins, getur innflytjandi hans staðið frammi fyrir tveimur kostum:

Að láta framkvæma nauðsynlegar prófanir á bátnum hjá viðurkenndum aðila til að fá CE-merkingu. Þetta getur falið í sér kostnað.

Að senda bátinn út af Evrópska efnahagssvæðinu.

Nánari upplýsingar um innflutning skemmtibáta má finna á vef Samgöngustofu.

Sérhvert skip, 6 m og lengra, er skráningarskylt á Íslandi líkt og kemur fram í II. kafla skipalaga, nr. 66/2021.

Skemmtibátar sem smíðaðir eru eftir 16. júní 1998 verða í öllum tilvikum að vera CE-merktir, óháð því í hvaða landi þeir voru smíðaðir. 

Um skemmtibáta sem smíðaðir eru fyrir þá dagsetningu gildir í meginatriðum að:

1) Bátar frá EES (Evrópska efnahagssvæðinu): Ef báturinn var smíðaður eða fluttur inn á svæðið fyrir 16. júní 1998 þarf hann ekki að vera CE-merktur.
2) Bátar frá þriðja landi (utan EES): Ef báturinn er ekki CE-merktur er ekki heimilt að flytja hann til lands innan EES.
3) Bátar sem koma frá þriðja landi, en voru sannanlega smíðaðir í landi innan EES eða teknir í notkun þar fyrir 16. júní 1998, þurfa ekki að uppfylla kröfuna um CE-merkingu.

Reglur 592/1994 (Norðurlandareglur) gilda fyrir báta sem eru 6-15 m og smíðaðir fyrir 16. júní 1998.

Samgöngustofa

Skemmtibátur (e. recreational craft) er hvers konar bátur sem er ætlaður til íþrótta og tómstunda, óháð því hvernig hann er knúinn áfram.  Þetta á við um báta með bollengd frá 2,5 m til 24 m sem og allar sæþotur sem eru styttri en 4 m. 

Innflutningur skemmtibáta er háður samþykki Samgöngustofu. Stofnunin metur hvort skemmtibátar uppfylli reglur og öryggiskröfur sem gilda. Það sama á við um hálfsmíðaða báta, íhluti og vélar í skemmtibáta.

Keppnisbátar, kanóar, kajakar, brimbretti, gondólar og hjólabátar eru undanþegnir þessum reglum. Sama gildir um upprunalega sögulega báta sem hannaðir voru fyrir 1950, sem og tilraunabáta.