Tilkynningar

Fræðsla

Um Vöruvaktina

Helstu ákvæði um merkingar á tóbaki og jurtavörum til reykinga er að finna í 6. gr. c laga, nr. 6/2002, um tóbaksvarnir  og í IV. kafla reglugerðar, nr. 1250/2024, um útlit og viðvörunarmerkingar tóbaksvara, losun skaðlegra tóbaksefna, mæliaðferðir og skýrslugjöf. En að auki er heimilt, til 25. apríl 2026, að bjóða til sölu tóbaksvörur sem eru merktar í samræmi við brottfallna reglugerð, nr. 790/2011, um viðvörunarmerkingar á tóbaki og mælingar og hámark skaðlegra tóbaksefna.

Ef tóbaksvörur bera ekki viðeigandi viðvörunnarmerkingar má ætla að þær hafi ekki verið fluttar inn með lögmætum hætti.

ÁTVR vekur athygli á því að allt tóbak sem boðið er til sölu hérlendis skal bera áberandi íslenskar viðvörunarmerkingar á umbúðum. Í reynd má ætla að tóbaksvörur sem ekki bera slíkar merkingar hafi ekki verið fluttar inn með lögmætum hætti.

Að sama skapi skal þess getið að sams konar reglur gilda um svokallaðar jurtavörur til reykinga, þ.e. vörur sem ekki innihalda tóbak. Umbúðir slíkra vörutegunda skulu einnig bera íslenskar viðvörunarmerkingar.

Íslenskar viðvörunarmerkingar á tóbaki og jurtavörum til reykinga

Á evrópska efnahagssvæðinu (EES) þurfa dýnur í ungbarnarúm að uppfylla staðalinn EN 16890:2017 + A1:2021. Staðallinn felur í sér prófanir og öryggiskröfur sem miða að því að vernda ung börn gegn hugsanlegum hættum sem tengjast dýnunni sjálfri.  

Barnadýnur eiga ekki að vera CE merktar, sama á við um t.d. barnarúm, barnavagna og barnakerrur. Ef barnadýna er CE merkt vekur það spurningar um hvort framleiðandi eða dreifingaraðili þekki og uppfylli þær reglum og öryggiskröfum sem gilda um barnavörur.  Leikföng aftur á móti, eiga að bera CE merki.

Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) hefur framkvæmt úttekt á 15 barnadýnum í stærðinni 60 x 120cm sem eru í sölu hér á landi. Yfirdýnur voru ekki með í úttektinni. Dýnurnar komu frá fjórum söluaðilum.

Niðurstöðurnar sýndu að 11 dýnur uppfylltu kröfur og voru án athugasemda. Hins vegar voru gerðar athugasemdir við fjórar dýnur vegna skorts á mikilvægum upplýsingum og gögnum sem sýna að dýnurnar uppfylli lágmarkskröfur um öryggi.

Ekki tókst að sýna fram á að þessar fjórar dýnur uppfylli meðal annars eftirfarandi öryggiskröfur:

•  Stærð og lögun: Dýnan þarf að passa vel í rúmið og má ekki skilja eftir op við kanta.

•  Efnisval: Dýnan má ekki innihalda skaðleg efni sem getað ógnað heilsu barnsins.

•  Loftflæði: Dýnan þarf að tryggja nægilegt loftflæði um efnið og yfirborðið.

•  Eldvarnareiginleikar: Dýnan á að veita mótstöðu gegn eldi og hita, hún má ekki brenna hratt.

Þrjár dýnur voru ekki með leiðbeiningarnar á íslensku, ensku, dönsku, sænsku eða nosku. 

Fjórar dýnur hafa verið teknar úr sölu þar til fram hafa verið lögð fullnægjandi gögn sem sýna að þær séu framleiddar í samræmi við gildandi öryggiskröfur.

HMS hvetur neytendur til að vera vakandi þegar kemur að öryggi barnavara og leita ætíð eftir upplýsingum um vottanir, merkingar og leiðbeiningar áður en kaup eru gerð.

Eftirlit með ungbarnadýnum

Af hverju skipta orkumerkingar máli fyrir neytendur?

Orkumerkingar eru ekki aðeins lagaleg krafa,  þær veita neytendum mikilvægar upplýsingar sem gera þeim kleift að:

bera saman orkunýtingu tækja og taka upplýsta ákvörðun við kaup,

stuðla að minni umhverfisáhrifum með því að velja sparneytin tæki,

hvetja framleiðendur til nýsköpunar og orkunýtni, þar sem hærri orkunotkun getur dregið úr samkeppnishæfni vöru á markaði.

Hvítvörur og eldunartæki eru í notkun daglega á flestum heimilum og hafa veruleg áhrif á heildarorkunotkun heimila. Rétt og sýnileg orkumerking er því lykilatriði til að styðja við sjálfbærar neysluvenjur og markmið stjórnvalda í loftslagsmálum.

Fyrr á árinu stóð Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) fyrir markaðseftirliti með orkumerkingum á hvítvörum og eldunartækjum, sem eru meðal algengustu heimilistækja í notkun. Um var að ræða kælitæki, þvottavélar, þvottavélar með þurrkara, þurrkara, uppþvottavélar, gufugleypa og bakarofna. Heimsóttir voru tólf rekstraraðilar á höfuðborgarsvæðinu og alls voru 1.148 tæki skoðuð.

Niðurstöður voru jákvæðar í heild: 88% tækja voru rétt merkt og án athugasemda. Af þeim 1.148 tækjum sem skoðuð voru, voru 1.012 í samræmi við reglugerð, en frávik komu fram hjá 136 tækjum. Þau frávik skiptust í tvo meginflokka: annars vegar vantaði orkumerkinguna alfarið og hins vegar var hún ófullnægjandi.

Ellefu af tólf fyrirtækjum brugðust hratt og vel við athugasemdum og leiðréttu merkingar í samræmi við kröfur. Costco gerði hins vegar ekki nauðsynlegar úrbætur og voru lagðar dagsektir á fyrirtækið í samræmi við ákvæði laga og reglugerða.

Markaðseftirlit tryggir trúverðugleika kerfisins

Skipulegt markaðseftirlit, líkt og það sem HMS framkvæmir reglulega, tryggir að neytendur geti treyst því að upplýsingar á miðum séu réttar og samanburðarhæfar. Slíkt eftirlit styður einnig við sanngjarna samkeppni og ver fyrirtæki sem leggja sig fram um að fylgja reglum.

HMS mun áfram hafa virkt eftirlit með orkumerkingum og visthönnun til að stuðla að öflugum og áreiðanlegum markaði með orkunýtin heimilistæki.

Eftirlit með orkumerkingum hvítvara og eldunartækja

Endurskinsmerki sem ekki standast kröfur geta skapað falskt öryggi. Viðurkennd merki gera einstakling sýnilegan fyrir ökumann með lágu ljósin í allt að 125 metra fjarlægð. Merki sem ekki uppfylla staðalinn gera hann hins vegar ekki sýnilegan fyrr en í aðeins 30 metra fjarlægð, munurinn getur ráðið úrslitum.

Ábendingum um endurskinsmerki sem grunur leikur á að uppfylli ekki kröfur má koma á framfæri við HMS í gegnum heimasíðuna: www.voruvaktin.is

Endurskinsmerki eiga að vera CE-merkt og með staðalsnúmerinu EN 17353

Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) hvetur alla vegfarendur til að nota endurskinsmerki nú þegar dagarnir styttast og skólarnir hefja göngu sína á ný. Börn eru sérstaklega viðkvæmur hópur í umferðinni, og rétt notkun endurskinsmerkja getur skilið á milli lífs og dauða.

Við val á endurskinsmerkjum er mikilvægt að hafa í huga að ekki er hægt að meta gæði þeirra með berum augum. Þess vegna hvílir rík skylda á framleiðendum, innflytjendum, dreifingaraðilum og söluaðilum að tryggja að merkin uppfylli allar öryggiskröfur.

HMS hvetur fólk til að skoða vel merkingar á vörunni eða umbúðum. Endurskinsmerki eiga að vera CE-merkt og með staðalsnúmerinu EN 17353. Slík merking er staðfesting á að varan hafi verið prófuð og veiti það öryggi sem ætlast er til.

Verum sýnileg með öruggt endurskinsmerki

Um samsetningu, framleiðslueiginleika og merkingu á kristallsgleri gilda reglur nr. 382/2007 sem byggir á tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 69/493/EB.

Innan Evrópu gilda sérstakar reglur um samsetningu, framleiðslueiginleika og merkingu á kristalgleri og er eftirlit með því í höndum Neytendastofu. Taka reglurnar til fyrirtækja sem selja tilteknar vörutegundir sem falla undir vörulið 7013 samkvæmt tollskrá. Markaðssetning og auglýsing á þessum vörum er einungis heimil ef upplýsingar um samsetningu, framleiðslueiginleika og merking vörunnar er með þeim hætti sem tilgreint er í viðauka I í reglunum. 

Eftirlit með samsetningu, framleiðslueiginleikum og merkingum á kristalgleri

Um merkingar á skóm gilda reglur nr. 381/2007, um merkingar efnis í skófatnaði. Í reglunum er að finna nákvæmar upplýsingar um hvað telst til skófatnaðar, hvernig ber að haga merkingum auk þess sem þar er að finna í viðauka skilgreiningu á efnum og samsvarandi skýringarmyndum sem notast má við. Fyrir neðan má sjá dæmi um merkingar á skóm. Frekari upplýsingar um textílvörur eru hér á heimasíðu Neytendastofu.

Eftirlit með merkingum á skóm er í höndum Neytendastofu. Um merkingar efnis í skófatnaði gilda sérstakar reglur, líkt og við á um textílvörur en skv. reglunum telst til skófatnaðar allar vörur með sólum sem ætlað er að verja eða þekja fætur. Einungis er heimilt að markaðssetja skófatnað ef upplýsingum um samsetningu hans er komið á framfæri með merkingum. Notast skal við viðurkennd heiti og á sérstöku formi sem kveðið er sérstaklega á um í reglum. Á skóm er heimilt að notast við skýringarmyndir í stað texta en upplýsingarnar skulu að minnsta kosti tilgreindar á öðrum skó hvers pars. Þetta er hægt að gera með því að prenta upplýsingarnar, líma þær eða greypa á skóinn eða nota á fastan merkimiða. Merkingarnar skulu vera læsilegar, aðgengilegar og skýringamyndir skulu vera nægilega stórar.

Merkingar á skóm

Réttar merkingar og leiðbeiningar skipta máli

Það er mikilvægt að framleiðendur og dreifingaraðilar sjái til þess að allar nauðsynlegar upplýsingar fylgi með vörum, sérstaklega þegar um er að ræða barnavörur. Skortur á slíkum upplýsingum getur leitt til rangrar notkunar og skapað hættu fyrir barn.

HMS hvetur neytendur til að ganga úr skugga um að samsetningarleiðbeiningar fylgi með barnarimlarúmum og að allar nauðsynlegar merkingar séu til staðar áður en rúmið er sett saman og tekið í notkun. Ef grunur vaknar um að eitthvað sé ábótavant, er hægt að senda ábendingu á voruvaktin.is eða hafa samband við seljanda til að óska eftir upplýsingum.

Húsnæðis- og Mannvirkjastofnun (HMS)

Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS)  kannaði barnarimlarúm sem eru í sölu hér á landi, með áherslu á merkingar, aðvaranir og fylgiskjöl, s.s. samsetningarleiðbeiningar. 

Markmiðið með skoðuninni var að tryggja öryggi yngstu neytendanna með því að ganga úr skugga um að rimlarúm uppfylli settar reglur og staðla um merkingar og leiðbeiningar. Réttar upplýsingar skipta sköpum fyrir rétta notkun og öryggi barnsins. Skortur á merkingum geta skapað hættu.

Í heildina voru skoðuð 10 barnarimlarúm, og reyndust 2 þeirra vera með frávik sem kalla á athugasemdir. 

Um var að ræða ófullnægjandi merkingar eða skort á nauðsynlegum upplýsingum, sem dæmi:

·   Samsetningarleiðbeiningar fylgdu ekki með.

·   Það kom ekki fram hvaða hæðastaða er öruggust fyrir barnið ef rúmið er stillanlegt

·   Vantar upplýsingar um hámarks þykkt dýnu

·   Lágmarksbreidd og lengd dýnu sem má nota, bilið milli dýnu og rúms má ekki vera meira en 3 cm.

·   Skortur var á öllum viðvörunum.

·   Skortur var á leiðbeiningum um þrif

Rúmin tvö sem um ræðir voru strax tekin úr sölu í kjölfar athugunarinnar.

HMS vill jafnframt nota tækifærið og þakka verslunum sem heimsóttar voru fyrir góðar móttökur og samstarfsvilja.